مردی از تبار قلندران سرکش

✅ سال‌های دوران نوجوانی بود که اگر درست یادم باشد شماره‌ای از مجله دانشمند را می‌خواندم، حاوی مصاحبه‌ای با یکی از بزرگان که اگر باز درست به خاطر داشته باشم، دکتر نصراله پورجوادی بود. مصاحبه‌شونده درباره ویژگی‌های آدم‌هایی که دانشگاه باید بپروراند سخن گفته بود و واژه‌ای که از آن دوران در ذهن من نقش بسته «قلندران سرکش» است. دانشگاه باید «قلندران سرکش» بپرورد، آن‌ها که در هر رشته‌ای هستند، رام و مطیع نباشند؛ خواه رام طبیعت و خواه رام جامعه و قدرت.
✅ قلندری و سرکشی به معنای طغیانگری سیاسی و گریز از قانون نیست، بلکه شوریدن بر سکون است، خواه سکون مرگ‌بار فضایی آکادمیک و بوروکراتیک، یا سکون بی‌تفاوتی نسبت به آن‌چه می‌گذرد. قلندری و سرکشی در دانشگاه، آئینی است که رشته نمی‌شناسد. مهم نیست فیزیکدان هستید، فیلسوف یا جامعه‌شناس؛ مهم این است که به سکون دانستن یا ندانستن عادت نکنید و از آن‌چه هست فراتر روید. مهم این است که در قبال آن‌چه بیرون از دانشگاه می‌گذرد بی‌تفاوت نباشید. دانشگاه با همه دم و دستگاهش برای آن است که به بهبود وضع بشر، به کیفیت زندگی انسان، به زندگی کم‌درد و رنج کمک کند؛ و اگر چنین نمی‌کند، حتماً از قلندران سرکش تهی شده است.
✅ من همه این‌ها را نوشتم تا سالروز تولد یکی از «قلندران سرکش» را تبریک بگویم و قلندری و سرکشی او را پاس بدارم. محسن رنانی، متولد ۲۶ دی ماه ۱۳۴۴ اقتصاددان ایرانی که اکنون ۵۲ ساله است. ما می‌توانیم با ایده‌هایش مخالف باشیم و اقتصاددانان بسیاری هستند که ایده‌هایش را به چالش می‌کشند، آن‌ها که دلبستگی بیشتری به اقتصاد با مدل‌های ریاضی دارند و رویکردی فنی‌تر به اقتصاد دارند، نگاه محسن رنانی به اقتصاد را نمی‌پسندند؛ و حتی مواجهه فعالانه او با مسائل اجتماعی را نیز بسیاری دوست ندارند.
✅ رنانی اما در شمار قلندران سرکش دانشگاه است، آن‌ها که کنج عافیت و آرامش را برنگزیده‌اند و از درافتادن در دامان مسائلی که حیات این تمدن را تهدید می‌کنند نهراسیده‌اند. قلندرانی که زبان خویش را نبریده‌اند و دست از قلم نکشیده‌اند. امید را از دست نداده‌اند و از میدان آسیب‌شناسی قدرت و نشان دادن راه‌های بهبود پا پس نکشیده‌اند. برخی شیوه علم‌ورزی‌اش را نمی‌پسندند اما شجاعت قلندری‌اش را تحسین می‌کنند؛ و بسیاری که در خفا و آشکار بر او می‌تازند، به اندازه یک بند از نوشته‌هایش شجاعت طرح مسأله هم ندارند.
✅ دانشگاه و جامعه ایران امروز نیازمند قلندران سرکشی است که شجاعانه طرح مسأله کنند، عالمانه راهکارها را بجویند و چون یافتند در طرح آن‌ها بر زبان و قلم خود پرده‌پوشی را روا ندارند؛ و مشقفانه با مردم و اصحاب قدرت سخن بگویند؛ و متعهدانه خود را در مقابل میهن و مردم مسئول و پاسخ‌گو بدانند؛ و رندانه امیدواری را تا آخرین لحظه زندگی به دیگران هدیه کنند. قلندرانی که درس‌شان را خوانده‌اند و مشق‌شان را نوشته‌اند، گوش‌های‌شان را برای شنیدن و چشم‌های‌شان را برای دیدن گشاده‌اند؛ و بر محافظه‌کاری غم‌بار آکادمی شوریده‌اند؛ می‌توانند ما را به آینده‌ای بهتر فرابخوانند. #محسن_رنانی بی‌گمان قلندر سرکشی است از این تبار، خدایش عزت و سلامت دهد؛ و بر شمار چنین قلندرانی بیفزاید.